Apr 13, 2021
به پیشواز تودیع جعفریان
می گویند که استعفای رسول جعفریان از ریاست کتابخانه مجلس شورای اسلامی قطعی شده است.
خیلی حیف شد، یکصد دریغ و فسوس.
گیب، بانی چاپ کتب فارسی و عربی در انگلیس
112 سال پیش، الیاس جان ویلکینسن گیب، شرق شناس علاقه مند، در عنفوان جوانی بناگاه بدرود حیات می گوید. مادرش برای زنده مانده یاد و احترام به علایق علمی او، بخشی از اموال خود را وقف نشر آثار و کتب قدیمی زبانهای شرقی فارسی، عربی و ترکی می کند. وی ادوارد براون نویسنده بزرگ انگلیسی را ناظر علمی این پروژه قرار می دهد. از حسن اتفاق علامه محمد قزوینی که آن روزگار ساکن کمبریج بود، دست به کار می شود و کتابهای چهار مقاله عروضی سمرقندی، مرزبان نامه، المعجم فی معاییر اشعار العجم و تاریخ جهانگشای جوینی را تصحیح می کند. در کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، اردیبهشت 78 فهرستی از کتابهای منتشر شده توسط اوقاف گیب درج شده که به چند مورد آن اشاره می شود:
بانیان عبقات الانوار میر حامد حسین
میرحامد حسین موسوی هندی (1246-1308ه.ق) از دانشمندان بزرگ ایرانی ساکن هند بود. وی را می توان یکی از بزرگترین متکلمین شیعه برشمرد. شاهکار کلامی او یعنی عبقات الانوار در اثبات امامت ائمۀ اطهار(ع)، دانشنامه ای است که وی در ردّ کتاب تحفۀ اثنا عشریه و اثبات امامت امامان شیعه نگاشت که مورد توجه و تحسین عامّ و خاص قرار گرفت و همچنان مرجع استناد و استفادۀ اهل تحقیق و پژوهش در مباحث کلامی است.
بانیان کتاب در شبه قاره-10
یکی از علمای هند در حیدرآباد دکن “ملا عبدالقیوم” رحمه الله بود که در اواخر قرن 19 میلادی می زیست، روزی او در یک میهمانی متوجه می شود درون یک پاکت شیرینی یک نسخه خطی خیلی نادر -که یکی از گنجهای میراث اسلامی ما بود- پیچانده شده. وی با دیدن این اتفاق به خود آمد و در ذهن خود، به فکر به وجود آوردن مؤسسه ای افتاد که کار جمع کردن این نسخ خطی و محافظت و تحقیق و انتشار آن را انجام دهد تا بدین ترتیب، کتب و نسخ از سرنوشتی این چنین دردناک نجات پیدا کنند.
بانیان کتاب در 50 سال اخیر-9
از آغاز قرن شمسي حاضر نيز شاهد پشتيباني انتشار متون توسّط شماري از بزرگان هستيم. براي نمونه استاد عبّاس اقبال دو اثر تصحيحي مهمّ خود را با سرماية سيّد عبدالرحيم خلخالي منتشر كرد كه عبارتند از لغت فرس اسدي طوسي (تهران، 1319 ش)؛ و حدايق السّحر في دقايق الشّعر رشيد وطواط.
حامیان و بانیان کتاب در عصر قاجار-7-2
پيش از آنكه صنعت چاپ به منصه ظهور رسد، بخش قابل توجّهي از كار استنساخ نسخه‌ها با پشتيباني بزرگان به انجام مي‌رسيد. اصطلاح "كانون‌هاي نسخه‌نويسي" كه استاد نجيب ميل هروي به كار برده‌اند بيانگر همين موضوع است. ايشان در كتاب تاريخ نسخه‌پردازي و تصحيح انتقادي نسخه‌هاي خطّي (صص 73 – 167) فصلي را به اين موضوع اختصاص داده‌اند كه به خوبي نشانگر ارتباط تنگاتنگ ميان توليد نسخه و پشتيباني مردم است.
بانیان کتاب در دوره قاجار-7-1
صنعت چاپ سنگی حدوداً در سال 1234 وارد ایران شد. هزینه های بالای چاپ و نبود کاغذ و هزینه خوشنویسی و خطاطی و بی پولی خریداران کتاب و غیره امکان چاپ را ناممکن کرده بود. نه دولت از ناشر - که آن زمان مطبعه دار بود- خرید می کرد و نه طالبان علم، آهی در بساط داشتند، این بود که متولی امر نشر، دست به دامان خیرین از تجّار می شدند تا هزینه های نشر را تأمین کنند. با این کار هم مشارکت مردمی در تاریخ ایران به ثبت رسید و هم دست دولت از کمک به نشر و تصدی آن کوتاه بود...
وقف کتاب در تاریخ ایران برای ترویج علم-6
نخستین کتابی که در فرهنگ اسلامی وقف شد، مصحف شریف یعنی قرآن کریم بود. از وقف برای خطاطی و کتاب آرایی گرفته تا وقف برای تلاوت قرآن. پس از آن، کتب حدیثی و منابع روایی و کتب درسی طلاب و دانشجویان، مورد توجه و نیت واقفان قرار گرفت. در تاریخ ایران فرهنگی، گسترۀ ایجاد و وقف کتابخانه ها به قدری وسیع است که نمونۀ آن را در جایی از شرق و غرب عالم نمی توان یافت...
دو حکایت شیرین از وقف در فرهنگ اسلام-5
تنوع موارد و مصادیق وقف در جوامع اسلامی، به قدری زیاد است که کتابها می توان در بارۀ آن نوشت. البته بیشتر این وقفها برای رفع و رجوع معیشت و مشکلات اقتصادی مردم بوده است. دلیلش هم بسیر واضح است. در قرآن کریم در موارد متعددی توصیه به کمک مالی همراه با تفقد و نرمخویی کرده است. مثل: « فاما الیتم فلا تقهر و اما السائل فلا تنهر...» نیز در حدیث است:« من لا معاش له لا معاد له» کسی که قادر به تأمین معیشت خود نیست، نمی تواند به فکر آخرت خود باشد. بنا براین توجه بانیان و واقفان امور خیر بیشترمعطوف به امور معیشتی بوده است. اما مصادیق متنوع و متعددی در تاریخ دیده می شود که عبرت آموز و غرور آفرین است.
بزرگترین موقوفات ایران-4
بی شک بزرگترین موقوفات تاریخ ایران مربوط به حضرت امام رضا(ع) است که در سراسر ایران، آثار و تأثیرات شگرف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن بر احدی پوشیده نیست. بخش زیادی از این موقوفات مربوط است به کتابخانه ها، کتب نفیس خطی و مدارس علمیه. موقوفات مرحوم حاج حسین آقا ملک یکی از آنهاست که گویا بزرگترین موقوفه شخصی در تاریخ ایران باشد که کتابخانه، موزه و اموال و املاک بسیاری را وقف امام رضا-علیه الصلوة و السلام- کرده است.
صفحه‌ها
گردش نوروزی در گُلابَر زنجان
اکنون که کرونا، کام "صحبت یاران همدل و دیدار دوستان خوش‌دل" را از همگان گرفته، این تنها دیدار شکوفه‌های بهاری است که ابرِ غم و اندوه نهفته را از دل می‌زداید.
