ميراث مكتوب - كليّات نظام قاري شامل مجموعه‌اي از آثار نظم و نثر محمود بن امير احمد نظام قاري در زمينه پوشاك است كه در نيمه سده نهم هجري نگاشته شده است.
عمده بخش‌هاي اين متن به شيوه نقيضه‌پردازي فراهم آمده و علي‌الظّاهر تنها مجموعه در متون فارسي است كه در آن اختصاصاً به موضوع پوشاك پرداخته شده است.
از آنجا كه بسياري از پوشاك قديم ايرانيان امروزه ديگر منسوخ شده‌اند، آگاهي‌هاي ما در اين زمينه اندك است. البته نام پوشاك را همراه با توصيفي نه چندان دقيق در فرهنگ‌هاي لغت مي‌توان ديد امّا اينكه اين نام‌ها دقيقاً به چه گونه از پوشاك اطلاق مي‌شده، از فرهنگ‌ها به دست نمي‌آيد. از جمله بخش‌هاي سودمند كليات نظام قاري، بخشي است با عنوان «اسامي البسه به حروف تهجّي» كه در آن به توصيف ويژگي‌هاي هركدام از البسه پرداخته شده است. از آنجا كه اين بخش توسّط شخصي آشنا با موضوع پوشاك در سدة نهم فراهم آمده، از ديدگاه سنديّت، يكي از مهم‌ترين آثار در اين زمينه است. در بخش منظوم نيز علاوه بر زيبايي مضامين شعري –البته در حيطه نقيضه‌پردازانة آن- مي‌توان ضبط درست نام پوشاك را به دست آورد؛ چرا كه قرار گرفتن اين نام‌ها در وزن شعر، كمك مي‌كند تا در تلفّظ اين نام‌ها دچار اشتباه نشويم.
با توجّه به اهميّت چنين متني، سال‌ها پيش از اين ميرزا حبيب اصفهاني بخشي از آثار نظام قاري را با نام ديوان البسه به سال 1303 ق در قسطنطنيه به چاپ رسانيد. ميرزا حبيب پيش از آن نيز ديوان بسحق اطعمه را –كه ويژه غذاها بود- به چاپ رسانيده بود و چاپ ديوان البسه درواقع بعنوان مكمّل آن كار در نظر گرفته شده بود.
چاپ ميرزا حبيب با امكانات آن روزگار از روي يك نسخه تنظيم شده بود و با توجّه به اينكه چاپ آن در بيرون از ايران و احتمالاً زير دست حروفچين‌هايي كه فارسي نمي‌دانستند انجام شده بود، نمي‌توانست چاپي كاملاً مطلوب از كار درآيد. با اينحال چون تا آن زمان نسخه ديگري جز آنچه در دسترس ميرزا حبيب بود در جايي شناخته نشده بود، چاپ وي تنها مرجع پژوهشگران براي استفاده از آثار نظام قاري بود. و البته بايد گفت كه ميرزا حبيب با توجّه به امكانات روزگار خود، چاپي نسبتاً خوب از متن را ارائه كرده بود.


بعدها به سال 1359 خ چاپي از اين اثر با همان عنوان ديوان البسه منتشر شد كه درواقع چاپ افست از چاپ ميرزا حبيب اصفهاني بود و فقط يادداشتي از آقاي محمّد مشيري دربارة اثر و مختصري دربارة زندگي و آثار ميرزاحبيب در آغاز آن نهاده شده بود.
آقاي مشيري در يادداشت خود بر آغاز آن چاپ اشاره كرده است كه متن را بر پاية دو نسخة كتابخانة دانشگاه استانبول تصحيح كرده امّا به دلايلي نتوانسته بود به حروفچيني متن بپردازد و ناگزير همان چاپ ميرزا حبيب را بصورت افست چاپ كردند. تا جايي كه نويسنده اين سطرها مي‌داند پس از آن نيز آقاي مشيري به انتشار متن تصحيحي خود از كليّات نظام قاري نپرداخت.



كليّات نظام قاري ، پرداخته محمود بن امير احمد نظام قاري، به كوشش دكتر رحيم طاهر، تهران، انتشارات كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي و انتشارات سفير اردهال، 1391 خ.
معرفی کتاب از علی صفری آق قلعه