Jun 09, 2023
گلبن کتابشناس
ميراث مكتوب - آنچه در ادامه می خوانید یادداشت جمشید کیانفر مصحح و پژوهشگر، در سوگ مرحوم محمد گلبن است.
وز ملک ادب حکم‌گزاران همه رفتند
شو بار سفر بند که یاران همه رفتند
گوئی بهار این شعر را در حق شاگردش «گلبن» هم سروده.
«گلبن» دوستی بی‌آلایش و تکلف بود. بودن با او بسیار راحت؛ چرا که انسانی بی‌توقع بود و صمیمی. «گلبن» تحصیلات آکادمیک نداشت اما بیش از بسیاری از شخصیت‌های آکادمیک پخته خوار امروزی به فرهنگ و تاریخ و ادب سرزمین‌مان خدمت کرد. وقتی نگاهی به کارنامه او می‌اندازیم پی به این حقیقت پی می‌بریم. گلبن عاشق و شیدای متون بود و در این مورد بیش از همه به شاهنامه فردوسی و تاریخ بیهقی علاقه داشت وبه تصحیحی از مرحوم ادیب نیشابوری عشق می ورزید و با وجودی تصحیحات دیگری از تاریخ بیهقی از دکتر فیاض و سعید نفیسی را هم داشت.
آثار «گلبن» را می‌توان در شش گروه تقسیم‌بندی کرد:
یک- تصحیحات: گلبن علاقه وافری به متون تاریخی و ادبی داشت و از این‌رو کتاب‌هایی چون سفرنامه خسرو میرزا، سفرنامه میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی و سفرنامه صفاءالسلطنه نایینی را تصحیح کرده. هریک از تصحیحات او دلایل خاصی داشت.
دو- تالیفات: در زمینۀ تألیف، گلبن از فعالان بود و آثاری چون «محاکمه محاکمه‌گران» را باید نام برد.
سه- تدوین: کتاب‌هایی که «گلبن» در جمع‌آوری‌شان کوشید فراوانند. مثل «بهار و ادب پارسی» و«مجموعه مقالات فردوسی » یا مجموعه مقالاتی که از دیگر شخصیت‌ها و بزرگان به کوشش او منتشر شده است.
چهار- کتابشناسی: کتابشناسی صادق هدایت و کتابشناسی نگارگری.ازجمله آثار اوست
پنج- فهرست مقالات: باید توضیح دهم که «گلبن» کتابدار نبود اما مجموعه‌دار خوبی بود. کتابخانه‌ای بسیار ارزنده و پربار داشت و مجموعه‌ای از نشریات ادواری را هم گردآورده بود. به همین دلیل برای دسترسی به محتوای مجموعه نشریات ادواری ناگزیر بود برای خودش فهرستی از مقالات مجلات را گردآوری کند ،بعدها همان یادداشت ها و گردآوری‌ها سبب تدوین چند جلد فهرست مقالات توسط او شد که سایر افراد جامعه فرهنگی هم بتوانند از آن فهرست‌ها بهره‌مند شوند. وازینرو کار زنده یاد ایرج افشار در باب فهرست مقالات فارسی را می ستود و ارج می نهاد.
«گلبن» بسیار عاطفی و بااحساس بود و وقتی همسرش را از دست داد درصدد تدوین مجموعه‌ای با عنوان «گلزار خاموش» برآمد که در حقیقت یادنامه‌ای پیشکش به بانو «راضیه دانشیان» یعنی همسرش بود. و این را ششمین دسته اوفعالیت‌های او باید یاد کرد.
وپایان سخن : گلبن شاعری توانمندی بود و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده گرچه هیچ گاه در صدد تدوین و جمع آوری اشعارش برنیامد و افزون بر آن ترانه سرای قهاری بود و برخی از سروده های او را مرحوم خوانساری خوانده و تحریرکرده است.
وقتی به کارنامه گلبن نگاه می‌کنیم می‌بینیم این مرد بی‌ادعا و آرام چقدر در اعتلای فرهنگی ایران کوشید. روانش شاد و جایش در مینو باد.
وز ملک ادب حکم‌گزاران همه رفتند
شو بار سفر بند که یاران همه رفتند
گوئی بهار این شعر را در حق شاگردش «گلبن» هم سروده.
«گلبن» دوستی بی‌آلایش و تکلف بود. بودن با او بسیار راحت؛ چرا که انسانی بی‌توقع بود و صمیمی. «گلبن» تحصیلات آکادمیک نداشت اما بیش از بسیاری از شخصیت‌های آکادمیک پخته خوار امروزی به فرهنگ و تاریخ و ادب سرزمین‌مان خدمت کرد. وقتی نگاهی به کارنامه او می‌اندازیم پی به این حقیقت پی می‌بریم. گلبن عاشق و شیدای متون بود و در این مورد بیش از همه به شاهنامه فردوسی و تاریخ بیهقی علاقه داشت وبه تصحیحی از مرحوم ادیب نیشابوری عشق می ورزید و با وجودی تصحیحات دیگری از تاریخ بیهقی از دکتر فیاض و سعید نفیسی را هم داشت.
آثار «گلبن» را می‌توان در شش گروه تقسیم‌بندی کرد:
یک- تصحیحات: گلبن علاقه وافری به متون تاریخی و ادبی داشت و از این‌رو کتاب‌هایی چون سفرنامه خسرو میرزا، سفرنامه میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی و سفرنامه صفاءالسلطنه نایینی را تصحیح کرده. هریک از تصحیحات او دلایل خاصی داشت.
دو- تالیفات: در زمینۀ تألیف، گلبن از فعالان بود و آثاری چون «محاکمه محاکمه‌گران» را باید نام برد.
سه- تدوین: کتاب‌هایی که «گلبن» در جمع‌آوری‌شان کوشید فراوانند. مثل «بهار و ادب پارسی» و«مجموعه مقالات فردوسی » یا مجموعه مقالاتی که از دیگر شخصیت‌ها و بزرگان به کوشش او منتشر شده است.
چهار- کتابشناسی: کتابشناسی صادق هدایت و کتابشناسی نگارگری.ازجمله آثار اوست
پنج- فهرست مقالات: باید توضیح دهم که «گلبن» کتابدار نبود اما مجموعه‌دار خوبی بود. کتابخانه‌ای بسیار ارزنده و پربار داشت و مجموعه‌ای از نشریات ادواری را هم گردآورده بود. به همین دلیل برای دسترسی به محتوای مجموعه نشریات ادواری ناگزیر بود برای خودش فهرستی از مقالات مجلات را گردآوری کند ،بعدها همان یادداشت ها و گردآوری‌ها سبب تدوین چند جلد فهرست مقالات توسط او شد که سایر افراد جامعه فرهنگی هم بتوانند از آن فهرست‌ها بهره‌مند شوند. وازینرو کار زنده یاد ایرج افشار در باب فهرست مقالات فارسی را می ستود و ارج می نهاد.
«گلبن» بسیار عاطفی و بااحساس بود و وقتی همسرش را از دست داد درصدد تدوین مجموعه‌ای با عنوان «گلزار خاموش» برآمد که در حقیقت یادنامه‌ای پیشکش به بانو «راضیه دانشیان» یعنی همسرش بود. و این را ششمین دسته اوفعالیت‌های او باید یاد کرد.
وپایان سخن : گلبن شاعری توانمندی بود و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده گرچه هیچ گاه در صدد تدوین و جمع آوری اشعارش برنیامد و افزون بر آن ترانه سرای قهاری بود و برخی از سروده های او را مرحوم خوانساری خوانده و تحریرکرده است.
وقتی به کارنامه گلبن نگاه می‌کنیم می‌بینیم این مرد بی‌ادعا و آرام چقدر در اعتلای فرهنگی ایران کوشید. روانش شاد و جایش در مینو باد.
خطیب شاهنامه
خطیبی میدانست هویت ایرانی با شاهنامه و زبان فارسی پیوند ذاتی دارند و برای حفظ زبان فارسی، هماره باید از فردوسی گفت و درباره شاهنامه نوشت.
افزودن دیدگاه جدید