میراث مکتوب- کتاب «خلاصة ‌الأشعار و زبدة‌ الأفکار» بخش همدان و لاحقه‌های بغداد و جُربادقان و خوانسار و نواحی آن بلاد تألیف میرتقی‌الدین کاشانی با مقدمه، تصحیح و تعلیقات مرتضی موسوی و رضوان مسّاح از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به‌عنوان سیصد و هفتاد و هشتمین اثر این مؤسسه منتشر شد.

میرتقی‌الدین محمد فرزند شرف‌الدین علی حسینی کاشانی (زنده در 1016 ق) معروف به «میرتذکره» و متخلص به «ذکری» شاعر و نویسندۀ عصر صفوی است. اثر اصلی او خلاصة ‌الأشعار و زبدة ‌الأفکار است که بیش از 40 سال در تألیف آن رنج برد و شرح‌حال و انتخاب سروده‌های نزدیک به 870 شاعر از پیشینیان تا معاصران خویش را در آن گرد آورد. بخش خاتمۀ این کتاب خود بالغ بر 12 اصل (هر اصل مخصوص شهری و ناحیه‌ای) و ویژۀ سرایندگان هم‌روزگار مؤلف است که در مجموع گزارش احوال و اشعار بیش از 400 تن را در بردارد و از جهاتی بسیار حائز اهمیت است. اثر حاضر اصل دهم از این بخش، در برگیرندۀ سرایندگان خطۀ همدان و 3 لاحقه مربوط به نواحی بغداد و جریادقان و خوانسار و نواحی آن بلاد است که به ترتیب با 16،8،10 و 12 مدخل سامان یافته‌اند.

مصححان این اثر در مقدمۀ خود به آثار تقی‌الدین پرداخته‌اند. مجمع ‌القصاید، تدوین دیوان محتشم کاشانی،کتابت چند اثر، جُنگ، مآثر الخضریة، دیوان و خلاصة ‌الأشعار و زبدة‌ الأفکار را از جمله آثار این تذکره‌نویس دانسته‌اند.

کتاب «خلاصة‌ الأشعار و زبدة‌ الأفکار» با اصل دهم بخش همدان آغاز شده است. در این بخش اشعار و زندگی‌نامۀ بیش از ده تن از شاعران منطقۀ همدان گردآوری شده است. تذکرۀ شاعران بخش‌های لاحقه (بغداد)، لاحقه آخر (بخش جربادقان) و لاحقه سیوم (بخش خوانسار) از دیگر بخش‌های این کتاب است که تقی‌الدین به معرفی و شناساندن شاعران آن مناطق پرداخته است.

تعلیقات و نمایه‌ها و مآخذ پایان‌بخش این کتاب است.

با چاپ این اثر بخش معاصرین از این مجموعه، که پیشتر بخش‌های خراسان، اصفهان، کاشان، قم، ری، کرمان و شیراز و ... آن از سوی میراث مکتوب چاپ شده بود، به پایان می‌رسد و می‌توان گفت بعد از تذکرۀ عرفات العاشقین، این اثر بزرگترین و مهمترین تذکرۀ شاعران عصر صفوی است که از خلال آن می‌توان تاریخ ادبیات و نقد ادبی، سبک‌شناسی، تاریخ اجتماعی، سبک زندگی مردم و مباحث بسیار دیگری را بررسی و بازشناسی کرد.

این کتاب که مشتمل بر اصل دهم و لواحق آن می‌باشد،متضمن فوائد عدیدۀ ادبی و اجتماعی است. صاحبان این بخش از طبقات مختلف اجتماعی انتخاب شده‌اند. گروهی از شاعران وابستۀ دربارند مانند مولانا طرزی که از ملازمان شاه طهماسب بود و گروه دیگر که از صاحبان مشاغل و علما و دانشمندان هستند مانند میرمرتضی فانی که در کردستان مقام شیخ الاسلامی را داشت، یا مولانا عقیلی که شمشیرساز بود، یا مولانا شمسی که کفاش بود.

در این اثر مؤلف از آثاری نام می‌برد که اثری از آنها نیست. نقل حکایات شگفت از زندگی شاعران، ذکر انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها، اشتغال برخی به موسیقی و خوشنویسی و نقاشی، ذکر شاعرانی که به هند مهاجرت کردند، از مطالب خواندنی این کتاب است. ملاقات با شاعران در کاشان و بغداد و همدان و جمع‌آوری اشعار آنها بخش معظمی از مطالب اصل دهم را به خود اختصاص داده است.  

مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب «خلاصة ‌الأشعار و زبدة ‌الأفکار» بخش همدان و لاحقه‌های بغداد و جربادقان و خوانسار و نواحی آن بلاد تألیف میرتقی‌الدین کاشانی با مقدمه،تصحیح و تعلیقات مرتضی موسوی و رضوان مساح را منتشر کرده است.

این اثر از سوی واحد فروش مؤسسه و نیز در فروشگاه انتشارات توس به فروش می‌رسد. همچنین علاقه‌مندان می‌توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر دربارۀ این اثر و دیگر منشورات مؤسسه، با شماره تلفن 02166490612 داخلی 105 تماس حاصل نمایند.

مریم مرادخانی