ميراث مكتوب - ساسانيان، سازندگان بزرگ شهرها بودند و گُستردگي و اهميت شهرسازي دوره ساسانيان به خوبي در گزارش هاي تاريخي و جغرافيايي بازتاب يافته است. گزارش هاي تاريخي همداستانند كه شاپور يكُم (241-272م.)، در بازگشت از جنگ هاي پيروزمندانه اش با امپراتوري روم، اسيران و كوچ يافتگان انطاكيه را در شهري تازه بُنياد به نام «وِه از انديوِ شاپور»(شهرِ شاپورِ بهتر از انطاكيه)، در سرزمين خوزستان جاي داد. شاپور در متن فارسي ميانه سنگ نوشته خود روي ديوار ساختمان كعبه زردشت، اين شهر را «وهي انتيوك شهپوهري» خوانده، اما در متن يونانيِ همان سنگ نوشته، نام شهر «گوي آنتيوخ سابور» نوشته شده؛ يعني در اين سنگ نوشته، همچون نام هاي ديگري كه با «و» ايراني آغاز مي شوند، «گ» را به جاي «و» آورده اند. در متن هاي تاريخي و جغرافيايي دوره اسلامي، اين شهر «وِه از انديوِ شاپور»، «گُنديشاپور»، «جُنديسابور»، و يا «جُنديشاپور» خوانده شده است. چون واژه فارسي ميانه «گُند» به معناي «سپاه» بوده، و در زبان عربي هم «جُند»، كاملاً هم معناي خود واژه گُند مي باشد، به اشتباه پنداشته شده كه «گُنديشاپور/ جُنديشابور» به معناي «اردوگاه شاپور» بوده است، اما در حقيقت، جُنديشاپور ريخت عربي شده تلفظِ يوناني الاصل نام اين شهر است، و هيچ رابطه اي با واژه گُند/ جُند به معناي سپاه يا اردوگاه جنگي ندارد.
اگرچه گزارش هاي تاريخي همگي از ساخت جُنديشاپور در دوره شاپور يكُم و پيوند واژه جُنديشاپور با نام وي سُخن مي گويند و كاوش هاي باستان شناختي در تپه هاي جنوب دهكده شاه آباد در چهارده كيلومتري جنوب شرقي دزفول كه احتمالاً جاي شهر جُنديشاپور مي باشد، نشان مي دهند كه جُنديشاپور از شهرهاي تازه بُنياد دوره ساسانيان بوده و هيچ چيزي از دوره پيش از ساسانيان به دست نيامده است، پاره اي از پژوهندگان ـ خيالبافانه ـ عقيده دارند كه تاريخ شهر جُنديشاپور به دوره هاي پيش از تاريخ! بازمي گردد، و جُنديشاپور ريخت دگرگون شده واژه هندي «جنتاشاپيرتا»، به معناي «باغ زيبا و دلگشا» يا «شهر زيبا و فريبنده» مي باشد! در اين جُستار كوشش خواهد شد با اشاره اي به چگونگي پيدايش شهر جُنديشاپور، و مطالعه ديدگاه هاي گوناگون درباره معنا و مفهوم نامواژه جُنديشاپور، معناي واقعي اين نام به دست داده شود.
آنچه در بالا آمده است بخشي از مقاله «نامواژه جُنديشاپور؛ معنا و مفهوم آن» نوشته دكتر شهرام جليليان است كه در مجله پژوهش هاي تاريخي ايران و اسلام ، شماره 11، پاييز و زمستان 1391 به چاپ رسيده است.
متن كامل مقاله را در فايل پايين مطالعه كنيد.