ميراث مكتوب - نوآييني و غرابت بسياري از مضامين و تعابير ديوان خاقاني سبب شده است تا ناسخان، ابيات را از اصل خود دور سازند و ضبط هاي نادرستي را وارد متن كنند. دسته اي از اين ضبط ها تصحيف ها و تحريف ها در ديوان خاقاني مانند بسياري از ديوان ها ديده مي شود. تصحيف عبارت از تغيير دادن يك واژه با افزودن يا كاستن نقطه ها يا علائمي از آن است. رسم الخط پيشينيان و حروف متشابه الشكل در خط پارسي، اين تصحيفات را هرچه بيشتر تشديد مي كرد. تحريف نيز به عنوان تغيير حرفي يا حروفي از يك واژه به صورت هاي نزديك و شبيه به آن از جهت نوشتاري و آوايي، قسم ديگري از ضبط هاي نارواي متون كهن است. شمار قابل توجهي از اين ضبط هاي فاسد را مصححان ديوان تصحيح كرده و پژوهشگران نيز تعدادي بر اين شمار افزوده اند؛ اما همچنان از داشتن متن پيراسته اي از ديوان خاقاني محروميم. در اين جستار برآنيم تا به تصحيح و تحليلِ تصحيف و تحريفي از اين ديوان بپردازيم.

متن كامل مقاله بررسي تصحيف و تحريفي از ديوان خاقاني نوشته
سعيد مهدوي فر را كه در مجله متن شناسي ادب فارسي، سال چهارم، شماره 4، زمستان 1391 به چاپ رسيده است در فايل پايين مشاهده كنيد.