غذا درمانی در طبّ الملوکی رازی

ميراث مكتوب- ابوبكر محمّد بن زكريا بن يحيي رازي (251 - 313 ق) از دانشمنداني است كه آگاهي‌هاي قابل توجّهی درباره او و آثارش در دسترس است. اروپائیان او را «رازس» و «الرازی» و گاهی در کتب خود «محمدبن زکریای رازی» آورده اند.
آثار و تألیفات رازی در علوم مختلف چون طب، داروشناسی، فلسفه، حکمت ، طبیعیات، کیمیا، نجوم و هیئت، الهیات و علوم دیگر بیش از 270 عنوان ذکر شده، اما نکته ای كه دربارۀ رازي جلب توجّه مي‌كند اين است كه با وجود اينكه وي در زمينه‌هاي گوناگون علمي به نگارش آثاري پرداخته، امّا اغلب كارهاي علمي او در آثار پزشكي‌اش جلوه‌گر شده است.
كتاب طبّ الملوكي یکی از آثار پزشکی رازی است که وی درآن به يادكرد بيماري‌هاي عموميِ بدن- از سر تا پا- و درمان این بیماریها با غذا پرداخته است ؛ از نکات مهم کتاب " طبّ الملوکی ( پزشک نامه شاهان)" این است که رازي كتابش را صرفاً براي درمان پادشاهان نگاشته و از اين رو خود را ملزم ساخته تا براي درمان بيماري‌ها از كاربرد داروها تا جاي ممكن خودداري كند و به جاي آن‌ها از غذاها و خوردني‌هايي استفاده كند كه طعم خوشايندي داشته باشند. وی همچنين خود را مقيّد داشته بر آنكه اگر در درمان يك بيماري ناگزير از كاربرد ادويه بود ، آن دوا را در خلال يك غذا تركيب كند تا طعم ناخوشايند دارو از ميان برود.
رازي در ديباچه طبّ الملوكي می گوید که هيچ اثري را تا آن زمان سراغ ندارد كه با اين ديدگاه – يعني کاربرد غذا بجای دارو و مخفی کردن طعم نامطلوب دارو در غذا و همچنین تهیه غذاهایی دارویی مخصوص پادشاهان- نگاشته شده باشد. در روش رازی درمان با غذا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از دیدگاه وی پزشک تا می تواند با غذا درمان کند نباید از دارو استفاده کند. اين گروه از نوشته‌ها که به درمان با غذا بیشتر از درمان با دارو می پردازد را مي‌توان به تعبيري جزو متون "ابدال الادويه" به شمار آورد ؛ با اين تفاوت كه در اين آثار به جاي جايگزين كردن يك دارو با داروي ديگر ، يك غذا را به عنوان بدلِ آن دارو به كار مي‌برند.
تاكنون از کتاب طبّ الملوكي چهار نسخه در كتابخانه‌هاي دنيا شناسايي شده است : 1- نسخه کتابخانه لیدن هلند به (Or-585 )، 2- نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره 1987 ، 3- نسخه کتابخانه مجلس به شماره 3821 ، 4- نسخه کتابخانه تیمور مصر به شماره 448
تصحیح و ترجمۀ طب الملوکی رازی ، موضوع رساله کارشناسی ارشد زینب پیری مدیر روابط عمومی و امور بین الملل میراث مکتوب در رشتۀ تاریخ و تمدن اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران است. وی با اخذ نمره عالی موفق به دفاع از این اثر گرانقدر محمد بن زکریای رازی شد.
این اثر گوشه ای از نقش بسیار مهم مسلمانان را در پیشرفت تاریخ علم پزشکی نشان می دهد و با ذکر بیماریها و غذاهای داروییِ هر بیماری برای پژوهشگران تاریخ طب سنتی در ایران نیز بسیار حائز اهمیت است.








افزودن دیدگاه جدید

Filtered HTML

  • نشانی صفحه‌ها وب و پست الکترونیک بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • تگ‌های HTML مجاز: <a> <em> <strong> <cite> <blockquote> <code> <ul> <ol> <li> <dl> <dt> <dd>
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • نشانی صفحه‌ها وب و پست الکترونیک بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.