ميراث مكتوب - در این نوشته تاریخ رنگ آمیزی شیشه بر پایۀ کتاب الدرة المکنونة که نسخۀ خطی آن به تازگی کشف شده است، بررسی میشود. مقاله با معرفی جابر بن حیّان، فیلسوف و شیمیدان آغاز میشود. هنرِ نقاشیِ جلادار روی شیشه در سوریه و در دورۀ امویان در سدۀ هشتم میلادی/ دوم هجری پیدا شد و به سرعت در سرزمینهای همجوار اشاعه یافت. در مقالۀ حاضر آثاری به زبان عربی تا سدۀ هفتم هجری و کتابهای پیش از اسلام و لاتینی دربارۀ دستورالعملهای رنگ کردن شیشه مرور می‌شود. دستورالعملهای تهیۀ شیشۀ رنگی با قالب گیری در آثار غیر عربی بسیار اندکند، و نقاشیِ جلادار روی شیشه در هیچ رسالۀ غیر عربی حتی در کارهای تِئوفیلوس و نِری ذکر نشده است، همچنین رنگ آمیزی گوهرهای شیشه‌ای به طریق نفوذ دادن رنگ هم در آنها ذکر نشده است.
در این مقاله دستورالعملهای کتاب الدرة المکنونة با نتایج تجزیه و تحلیل اشیای شیشه ایِ رنگینِ موجود از دوران تمدن اسلامی مقایسه می‌شود. مواد ضروری اصلی در هر دو مورد ترکیبات مس و نقره است و بین نحوۀ رنگ‌آمیزی این اشیاء و دستورالعمل‌های منبع مذکور تطابق واضحی دیده می‌شود.
جابر بن حیّان رسالۀ منحصر به فردی از دستورالعملهای فنی نوشت که دربارۀ ساخت شیشۀ رنگی، شیشۀ منقوشِ جلادار، رنگ آمیزی گوهرها، پالایش مروارید و ساخت انواع جواهر مصنوعی و اشیای ارزشمند دیگر می باشد.
در نوشتۀ حاضر پس از مروری اجمالی بر جایگاه جابر به عنوان فیلسوف، دانشمند و شیمیدان، به طور خلاصه پیرامون صنعت شیشه سازیِ در تمدن اسلامی عصر جابر و محل پیدایش شیشۀ (رنگینِ) جلادار بحث می‌شود. مطلب با شرح نسخۀ خطی کتاب الدرة المکنونة و این که چطور این نسخه با دیدگاه دانش امروزی دربارۀ شیشۀ (رنگینِ) جلادارِ دورانِ تمدن اسلامی مرتبط است، دنبال میشود. در پایان یادداشتی دربارۀ لاجورد می‌آید که به عنوان کبالت آبی در رنگ کردن شیشه به کار می‌رفت.
ادامه مقاله «الدرة المکنونة رساله ای عربی از سده دوم هجری درباره رنگ آمیزی شیشه از جابر بن حیان» نوشته احمد یوسف الحسن به ترجمه حمیدرضا نفیسی كه در دومين شماره از دوفصلنامه ميراث علمي اسلام و ايران به چاپ رسيده است را در فايل پايين مطالعه كنيد.