ميراث مكتوب - یادداشت های پشت نسخه ای و برافزوده های گوناگون در برگهای آغازین، میانی و پایانی نسخه ها به دست مولفان، کاتبان یا صاحبان نسخه ها شامل فایده های کوتاه و بلند به نظم و نثر و اسناد تاریخی ارزنده ای است که متاسفانه بسیاری از آنها براثر عجله یا غفلت فهرستنگاران کم تجربه ،در فهرست نامه ها منعکس نمی شود.
یادداشت های پشت نسخه ای و برافزوده های گوناگون در برگهای آغازین، میانی و پایانی نسخه ها به دست مولفان، کاتبان یا صاحبان نسخه ها شامل فایده های کوتاه و بلند به نظم و نثر و اسناد تاریخی ارزنده ای است که متاسفانه بسیاری از آنها براثر عجله یا غفلت فهرستنگاران کم تجربه، در فهرست نامه ها منعکس نمی شود.
یادداشت های مذکور را به چند دسته میتوان تقسیم کرد :

1- نام کتاب و مولف و ذکر مشخصات نسخه در صفحه عنوان

2-اجازات،تصحیحات،بلاغ ها ،انهاءها،تقریظ ها که برارزش نسخه می افزاید و عیار صحت نسخه را بالا می برد

3- حواشی علمی

4- خطوط علما و دست خط های دیگر

5- مهرها ،به خصوص مهرهایی با سجع های ادیبانه و عالمانه و مهرهای علما و کتابخانه ها

6- یادداشت های شاهانه

7- تملّک ها ویادداشت های خرید و فروش و هدیه و عاریت نسخه

8- ثبت بهای نسخه

9- وقف نامه ها

10- تاریخ تولدها و وفیات علما و پادشاهان و حاکمان و یا بستگان صاحب نسخه و مادّه تاریخ ها

11- ثبت حوادث و بلایای طبیعی همچون زلزله، آتش سوزی، سیل، خشکسالی، قحطی، گرانی اجناس و بیماری های همه گیر مانند وبا و طاعون و...

12- فایده های متنوع به نظم و نثر

13- اسامی مدارس علمیه که نوعا در انجامه کاتبان ذکر میشود

14- فهرست کتاب هایی که در اختیار مالکان نسخه ها بوده و دهها مطلب خواندنی و فایده ها و اطلاعات جنبی دیگر که از رهگذر تاریخی و کشف حلقه های مفقود آگاهی های تاریخی و علمی از اهمیت بسیاری برخوردار است . طبعا فهرست نگاران دقیق و با حوصله ای که از روی تعهّدو دقّت نظر به ثبت فوائد و یادداشت های برافزوده در نسخه ها می پردازند، علاوه بر اینکه فهرستی خواندنی و جذّاب ارائه می کنند، از تضییع اطلاعات ارزنده تاریخی و علمی جلوگیری می نمایند.

ابوالفضل حافظيان بابلي

منبع: ميراث شهاب