Jun 02, 2023
انتشار فهرست کتابهای چاپ سنگی ترکی
ميراث مكتوب - «فهرست کتابهای چاپ سنگی ترکی» یکی از اولین مجلدات مجموعه‌ای با نام «کهنه‌چاپهای ایرانی و اسلامی» است که مؤسسه بیاض آهنگ انتشار آن را نموده است.
فهرست حاضر مشتمل بر چهار بخش است:
یک: مقدمه
دوم: فهرست تفصیلی کتابهای چاپ سنگی موجود در کتابخانه دیجیتال بیاض
سوم: فهرست اجمالی کتابهای چاپ سنگی موجود در کتابخانه های دیگر
چهارم: نمایه‌های فنی
در این فهرست اطلاعات 92 عنوان کتاب چاپ سنگی ترکی به تفصیل ذکر شده و در ادامه اطلاعات اجمالی قریب به 400 عنوان کتاب چاپ سنگی ترکی که در کتابخانه‌های ایران و دیگر کشورها موجود است با ذکر مأخذ بیان شده تا امکان دسترسی و مطالعه این دست از کتب برای پژوهشگران فراهم گردد. در بخش آخر هفت نمایه شامل عنوان کتاب؛ عنوان نویسنده؛ مکان نشر؛ چاپخانه‌ها؛ موضوعات؛ زبانها؛ آغاز کتابها برای دسترسی هرچه راحت‌تر و سریعتر پژوهشگران فراهم شده است.
در ادامه بخشی از مقدمه این کتاب جهت اطلاع از چند و چون نگارش این دست از آثار آورده شده است:
چاپ و انتشار فهارس کتب چاپی به تفکیک زبانی سابقه‌ای چند صد ساله دارد، از جملۀ قدیمی‌ترین فهارسی که در خصوص کتابهای چاپی ترکی به نگارش درآمده، می‌توان از «بیان الکتب العربیة والفارسیة والترکیة المطبوعة فی الشرق الموجودة للبیع فی مکتبة تروبنر وشرکاه فی لندن» اشاره نمود که در 84 صفحه و به سال 1869م. در هرتفورد انگلیس چاپ و انتشار یافته است.[1] فهرست کتابهای چاپخانۀ جوائب در قسطنطنیه با نام «فهرسة مطبوعات الجوائب والکتب العربیة والفارسیة والترکیة التی تباع فی إدارة الجوائب» از دیگر فهارسی است که در آن مشخصاً به کتابهای چاپی ترکی در همین چاپخانه و البته دیگر چاپخانه‌های استانبول و مصر اشاره شده است. این فهرست به سال 1306ق. در 42 صفحه چاپ و انتشار یافته است.
این دو فهرست را ناشران به قصد معرفی آثار جهت فروش تنظیم نموده و در اختیار علاقمندان به کتاب قرار داده‌اند، به نظر می‌رسد اولین فهرست کتابخانه‌ای که برای کتب چاپی ترکی تنظیم شده است، فهرست اجمالی کتابهای چاپ سنگی اهدایی خانم گیب به کتابخانه کمبریج[2] می‌باشد که در سال 1906م. توسط ادوارد براون [3] به نگارش درآمده است. بارزترین خصیصۀ این فهرست - جدای از تفکیک زبانی - اشارۀ به نوع چاپ سنگی بودن کتابهای این مجموعه است. این در حالی است که باید از کتاب «فهرس المطبوعات الترکیة العثمانیة اللتی اقتنتها دارالکتب» به عنوان بزرگترین فهرست کتابخانه‌ای یاد نمود که اختصاصاً به معرفی کتابهای ترکی عثمانی در کتابخانۀ دارالکتب مصر می‌پردازد، این فهرست به سال 1982م. زیر نظر نصرالله مبشر الطرازی تهیه و تنظیم گردیده و در سه جلد به ترتیب موضوعی به معرفی 4552 کتاب به زبان ترکی عثمانی می‌پردازد و خوشبختانه در این فهرست نیز کتابهای چاپ سنگی مشخص گردیده است.
فهرست کتابهای چاپی قدیمی به زبان ترکمنی تألیف پرفسور آلماز یازبردییف نیز از جمله آثاری است که در آن طی سه بخش ضمن اشاره به تاریخچۀ چاپ کتابهای شرقی در روسیه به معرفی تاریخچۀ چاپ به زبان ترکمنی پرداخته شده است. این فهرست برای اولین بار به سال 2001 میلادی در مسکو چاپ گردید و ترجمۀ آن توسط عظیم قلی بغده به سال 1382ش. در انتشارات بنیاد مختومقلی فراغی چاپ و انتشار یافت.[4]
از دیگر فهارس کتابخانه‌ای به زبان ترکی که به تازگی انتشار یافته است می‌توان از فهرست کتابهای چاپی ترکی در کتابخانۀ ملی آذربایجان نام برد، که طی آن کتابهای ترکی موجود در این کتابخانه بدون اشاره به نوع چاپ و بر اساس موضوع دسته بندی و معرفی شده است.[5]
متأسفانه با آنکه چاپ در سال 1233ق. از شهر ترک زبان تبریز کار خود را در ایران آغاز نمود؛ و با وجود گذشت دویست سال از آن تاریخ، ما هنوز آمار دقیقی از چاپ و انتشار کتاب به زبان ترکی در ایران نداریم. چه در کتابخانۀ ملی - که یکی از وظایف اصلی‌اش جمع‌آوری کلیۀ منابع چاپی در ایران است - و چه در سایر کتابخانه‌های ایران اهتمام جدی به مجموعه سازی، سازماندهی و اطلاع رسانی کتابهای چاپی به زبان ترکی نیست. [6]
مؤسسۀ بیاض از بدو تأسیس یکی از اصلی‌ترین اهداف خود را شناسایی آثار ایرانی و اسلامی به زبانهای عربی، اردو، ترکی و ... می‌دانست و خوشبختانه در این راستا با شناسایی مجموعه‌های گرانسنگ در کتابخانه‌های مختلف ایران و جهان و فهرست‌نویسی و دیجیتال‌سازی آنها توانسته است مجموعه‌ای ارزشمند از کهنه چاپهای ایرانی و اسلامی را فراهم نماید، فهرست حاضر نمایی کوچک از مجموعه‌ای بزرگ می‌باشد که طی آن به معرفی تفصیلی و اجمالی قریب به 500 عنوان کتاب ترکی چاپ سنگی منتشره در کشورهای مختلف جهان پرداخته‌ایم.
فهرست کتابهای چاپ سنگی ترکی . مجید غلامی جلیسه. قم: انتشارات عطف، 264ص.، وزیری، 1392ش.
Catalogue of Turkish Lithographed Books in BAYAZ Digital Library (Qom-Iran). Qom: ATF publication, 269p, 2013
www.Atfpub.ir
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . اکتفاء‌القنوع بما هو مطبوع. فندیک، ادوارد، ج. 1، ص. 517.
[2] . A hand-list, arranged alphabetically under the titles, of the Turkish and other printed and lithographed books presented by Mrs. E.J.W. Gibb to the Cambridge University Library. Cambridge: University Press, 1906.
[3] . Edward G. Browne.
[4] Старопечатные туркменские книги: проблемы собирания, библиографирования и изучения. Алмаз Язбердыев. Ориент-Пресс, 2001
[5] . Äski çap kitabları kataloqu: Türkdilli kitablar. Mähämmäd Füzuli adına Älyazmalar İnstitutu. Tärtib edän: Tahirä Häsänzadä. Bakı Nurlan 2011.
[6] . ناگفته نماند که فهرستی با نام «کتابشناسی توصیفی آثار موجود یا منتشره به زبان ترکی آذربایجانی در ایران (از چاپ سنگی تا سال 1370) توسط نوشین موسوی تألیف یافته که توسط کتابخانۀ ملی به سال 1373ش. چاپ و انتشار یافته است. اما اصلی‌ترین ضعف این فهرست عدم جامعیت آن است، که ناشی از مجموعه‌سازی غیرعلمی توسط کتابخانۀ ملی می‌باشد.
منبع: كتابخانه مجلس شوراي اسلامي
.........................................................
نظر کاربر: بهنام
از توجه تان در اطلاع رسانی در باب این کتاب و نسبت به زبان و ادبیات ترکی بسیار ممنونیم ، امیدواریم حق مطلب در مورد زبان ترکی که در کنار فارسی و عربی جزو گنجینه های فرهنگی کشور می باشد، ادا شود.
فهرست حاضر مشتمل بر چهار بخش است:
یک: مقدمه
دوم: فهرست تفصیلی کتابهای چاپ سنگی موجود در کتابخانه دیجیتال بیاض
سوم: فهرست اجمالی کتابهای چاپ سنگی موجود در کتابخانه های دیگر
چهارم: نمایه‌های فنی
در این فهرست اطلاعات 92 عنوان کتاب چاپ سنگی ترکی به تفصیل ذکر شده و در ادامه اطلاعات اجمالی قریب به 400 عنوان کتاب چاپ سنگی ترکی که در کتابخانه‌های ایران و دیگر کشورها موجود است با ذکر مأخذ بیان شده تا امکان دسترسی و مطالعه این دست از کتب برای پژوهشگران فراهم گردد. در بخش آخر هفت نمایه شامل عنوان کتاب؛ عنوان نویسنده؛ مکان نشر؛ چاپخانه‌ها؛ موضوعات؛ زبانها؛ آغاز کتابها برای دسترسی هرچه راحت‌تر و سریعتر پژوهشگران فراهم شده است.
در ادامه بخشی از مقدمه این کتاب جهت اطلاع از چند و چون نگارش این دست از آثار آورده شده است:
چاپ و انتشار فهارس کتب چاپی به تفکیک زبانی سابقه‌ای چند صد ساله دارد، از جملۀ قدیمی‌ترین فهارسی که در خصوص کتابهای چاپی ترکی به نگارش درآمده، می‌توان از «بیان الکتب العربیة والفارسیة والترکیة المطبوعة فی الشرق الموجودة للبیع فی مکتبة تروبنر وشرکاه فی لندن» اشاره نمود که در 84 صفحه و به سال 1869م. در هرتفورد انگلیس چاپ و انتشار یافته است.[1] فهرست کتابهای چاپخانۀ جوائب در قسطنطنیه با نام «فهرسة مطبوعات الجوائب والکتب العربیة والفارسیة والترکیة التی تباع فی إدارة الجوائب» از دیگر فهارسی است که در آن مشخصاً به کتابهای چاپی ترکی در همین چاپخانه و البته دیگر چاپخانه‌های استانبول و مصر اشاره شده است. این فهرست به سال 1306ق. در 42 صفحه چاپ و انتشار یافته است.
این دو فهرست را ناشران به قصد معرفی آثار جهت فروش تنظیم نموده و در اختیار علاقمندان به کتاب قرار داده‌اند، به نظر می‌رسد اولین فهرست کتابخانه‌ای که برای کتب چاپی ترکی تنظیم شده است، فهرست اجمالی کتابهای چاپ سنگی اهدایی خانم گیب به کتابخانه کمبریج[2] می‌باشد که در سال 1906م. توسط ادوارد براون [3] به نگارش درآمده است. بارزترین خصیصۀ این فهرست - جدای از تفکیک زبانی - اشارۀ به نوع چاپ سنگی بودن کتابهای این مجموعه است. این در حالی است که باید از کتاب «فهرس المطبوعات الترکیة العثمانیة اللتی اقتنتها دارالکتب» به عنوان بزرگترین فهرست کتابخانه‌ای یاد نمود که اختصاصاً به معرفی کتابهای ترکی عثمانی در کتابخانۀ دارالکتب مصر می‌پردازد، این فهرست به سال 1982م. زیر نظر نصرالله مبشر الطرازی تهیه و تنظیم گردیده و در سه جلد به ترتیب موضوعی به معرفی 4552 کتاب به زبان ترکی عثمانی می‌پردازد و خوشبختانه در این فهرست نیز کتابهای چاپ سنگی مشخص گردیده است.
فهرست کتابهای چاپی قدیمی به زبان ترکمنی تألیف پرفسور آلماز یازبردییف نیز از جمله آثاری است که در آن طی سه بخش ضمن اشاره به تاریخچۀ چاپ کتابهای شرقی در روسیه به معرفی تاریخچۀ چاپ به زبان ترکمنی پرداخته شده است. این فهرست برای اولین بار به سال 2001 میلادی در مسکو چاپ گردید و ترجمۀ آن توسط عظیم قلی بغده به سال 1382ش. در انتشارات بنیاد مختومقلی فراغی چاپ و انتشار یافت.[4]
از دیگر فهارس کتابخانه‌ای به زبان ترکی که به تازگی انتشار یافته است می‌توان از فهرست کتابهای چاپی ترکی در کتابخانۀ ملی آذربایجان نام برد، که طی آن کتابهای ترکی موجود در این کتابخانه بدون اشاره به نوع چاپ و بر اساس موضوع دسته بندی و معرفی شده است.[5]
متأسفانه با آنکه چاپ در سال 1233ق. از شهر ترک زبان تبریز کار خود را در ایران آغاز نمود؛ و با وجود گذشت دویست سال از آن تاریخ، ما هنوز آمار دقیقی از چاپ و انتشار کتاب به زبان ترکی در ایران نداریم. چه در کتابخانۀ ملی - که یکی از وظایف اصلی‌اش جمع‌آوری کلیۀ منابع چاپی در ایران است - و چه در سایر کتابخانه‌های ایران اهتمام جدی به مجموعه سازی، سازماندهی و اطلاع رسانی کتابهای چاپی به زبان ترکی نیست. [6]
مؤسسۀ بیاض از بدو تأسیس یکی از اصلی‌ترین اهداف خود را شناسایی آثار ایرانی و اسلامی به زبانهای عربی، اردو، ترکی و ... می‌دانست و خوشبختانه در این راستا با شناسایی مجموعه‌های گرانسنگ در کتابخانه‌های مختلف ایران و جهان و فهرست‌نویسی و دیجیتال‌سازی آنها توانسته است مجموعه‌ای ارزشمند از کهنه چاپهای ایرانی و اسلامی را فراهم نماید، فهرست حاضر نمایی کوچک از مجموعه‌ای بزرگ می‌باشد که طی آن به معرفی تفصیلی و اجمالی قریب به 500 عنوان کتاب ترکی چاپ سنگی منتشره در کشورهای مختلف جهان پرداخته‌ایم.
فهرست کتابهای چاپ سنگی ترکی . مجید غلامی جلیسه. قم: انتشارات عطف، 264ص.، وزیری، 1392ش.
Catalogue of Turkish Lithographed Books in BAYAZ Digital Library (Qom-Iran). Qom: ATF publication, 269p, 2013
www.Atfpub.ir
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . اکتفاء‌القنوع بما هو مطبوع. فندیک، ادوارد، ج. 1، ص. 517.
[2] . A hand-list, arranged alphabetically under the titles, of the Turkish and other printed and lithographed books presented by Mrs. E.J.W. Gibb to the Cambridge University Library. Cambridge: University Press, 1906.
[3] . Edward G. Browne.
[4] Старопечатные туркменские книги: проблемы собирания, библиографирования и изучения. Алмаз Язбердыев. Ориент-Пресс, 2001
[5] . Äski çap kitabları kataloqu: Türkdilli kitablar. Mähämmäd Füzuli adına Älyazmalar İnstitutu. Tärtib edän: Tahirä Häsänzadä. Bakı Nurlan 2011.
[6] . ناگفته نماند که فهرستی با نام «کتابشناسی توصیفی آثار موجود یا منتشره به زبان ترکی آذربایجانی در ایران (از چاپ سنگی تا سال 1370) توسط نوشین موسوی تألیف یافته که توسط کتابخانۀ ملی به سال 1373ش. چاپ و انتشار یافته است. اما اصلی‌ترین ضعف این فهرست عدم جامعیت آن است، که ناشی از مجموعه‌سازی غیرعلمی توسط کتابخانۀ ملی می‌باشد.
منبع: كتابخانه مجلس شوراي اسلامي
.........................................................
نظر کاربر: بهنام
از توجه تان در اطلاع رسانی در باب این کتاب و نسبت به زبان و ادبیات ترکی بسیار ممنونیم ، امیدواریم حق مطلب در مورد زبان ترکی که در کنار فارسی و عربی جزو گنجینه های فرهنگی کشور می باشد، ادا شود.
خطیب شاهنامه
خطیبی می‌دانست هویت ایرانی با شاهنامه و زبان فارسی پیوند ذاتی دارند و برای حفظ زبان فارسی، هماره باید از فردوسی گفت و درباره شاهنامه نوشت.
افزودن دیدگاه جدید