میراث مکتوب - «قطاعي» از جمله فنوني است كه بيشتر در مرقعات مورد استفاده قرار مي‌گرفت. شيوه كار بدينگونه بود كه شخص قطاع، نمونه‌هاي خوشنويسي يا نقش‌هاي مورد نظر خود را بوسيله قيچي يا تيغِ قلم‌تراش از كاغذ زمينه بريده و سپس اين قطعه‌هاي بريده شده را بر روي كاغذي ديگر - كه معمولاً رنگي متفاوت داشت - مي‌چسباند.
گاهي نيز به جاي اينكه قطعات آثار خوشنويسان نامي را -كه ارزش ويژه‌اي دارد- به شيوة قطاعي از زمينه آن جدا كنند، نمونه‌اي كاملاً مشابه با آن را بر روي يك كاغذ جداگانه مي‌بريدند و در مرقع‌ها به كار مي‌بردند. اين كار موجب مي‌شد تا اصل آثار خوشنويسي بي‌آسيب حفظ شود و ضمناً نمونه‌هايي مشابه با آن‌ها به دست آيد. براي اينكه نمونه‌اي از آثار قطاعي خط را ببينيم در «شكل 1» تصوير صفحه‌اي از يك مرقع را آورده‌ايم.




شكل 1



اين قطعه اثر شخصي با نام فخري البروسوي است كه گويا در اين فن بيش از ديگر فنون نسخه‌پردازي فعاليت داشته است. زنده‌ياد دكتر مهدي بياني در احوال و آثار خوشنويسان (ج 2 ، ص 568) ذيل نام «فخري» دربارۀ او نوشته‌اند:
«فخري: از مردم بورسه و از قاطعان خوشنويس قرن يازدهم عثماني است. از آثار وي ديده‌ام : چهارده قطعه در مرقع‌هاي مختلف، به قلم‌هاي چهاردانگ و سه‌دانگ خوش بريده ، با رقم‌هاي «فخري» و «فخري البرسوي» در كتابخانه خزينۀ اوقاف استانبول».
بخشي از «رقم» او را در «شكل 2» مي‌بينيم كه چنين خوانده مي‌شود: «فخري البروسوي».




شكل 2


براي اينكه شيوه قطاعي با وضوح بيشتري نمايان شود، تصوير بزرگنمايي شده يك صفحه ديگر از همان مرقع را در «شكل 3» مي‌بينيم.




شكل 3


گفتني اينكه مرحوم يحيي ذكاء پژوهشي مستقل درباره هنر قطاعي انجام داده و آن را در قالب كتابي با مشخصات زير منتشر كرده‌اند:
هنر كاغذبري در ايران (قطاعي)، يحيي ذكاء ، تهران ، نشر و پژوهش فرزان‌روز، 1379 خ.

علي صفري آق‌قلعه - مركز پژوهشي ميراث مكتوب