ميراث مكتوب - پژوهشگران متفق القول کتاب رسالۀ جهادیه تألیف میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی را که به سال 1233 ق در تبریز به چاپ رسیده نخستین کتاب چاپ سربی در ایران می دانند؛ اما دربارۀ تاریخ طبع نخستین کتاب چاپ سنگی در ایران اختلاف نظرهایی وجود دارد.
اولین کسی که به این موضوع اشاره کرده محمدعلی تربیت است. وی قرآن به سال 1248 ق را اولین کتاب چاپ سنگی ایران معرفی کرده است. پژوهشگران دیگری از جمله الیمپیادا پاولونا شگلووا با استناد به خبر تربیت، این سال را تاریخ ورود چاپ سنگی به ایران دانسته و به این قرآن چاپی اشاره کرده اند. سعید نفیسی پژوهشگر دیگری است که در مقالۀ خود ذکری از این قرآن آورده و سال نشر آن را 1250 ق دانسته است. شهلا بابازاده نیز به نظر نفیسی اشاره کرده و همان را پذیرفته است. حسین میرزای گلپایگانی و به پیروی از اوالریش مارزلف نیز تاریخ چاپ این قرآن را 1248 – 1249 ق دانسته اند.
به نظر می رسد تمام این اختلاف نظرها از آن روست که نخستین کتاب چاپ سنگی ایران و ترقیمۀ آن را هیچ یک از این محققان ندیده اند. ایشان تنها به انجامۀ کتاب زادالمعاد مورخ 1251 ق، تألیف محمدباقر مجلسی استناد کرده اند که در آن، قرآن مذکور نخستین کتاب چاپ سنگی چاپخانۀ میرزا صالح پیش از زادالمعاد معرفی شده است و با یک سال کم و بیش تاریخ چاپ آن قرآن را تخمین زده اند.

ادامه مقاله «نخستين كتاب چاپ سنگي در ايران» نوشته علي بوذري كه در دفتر هجدهم نامه بهارستان منتشر شده است در فايل پايين بخوانيد.