ميراث مكتوب - تاریخچه استفاده از گاه‌ شمار در ایران به حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح و همچنین قبل از پیدایش زرتشت برمی‌گردد.

با گذر زمان و در طول تاریخ گاه‌شمارنگاری ایرانی تغییرات زیادی را در خودش دیده است. نوشته‌های کهن ایرانی حاکی از این است که گاه‌شمار ایرانی از گاه‌شمار بابلی‌ها الهاماتی گرفته است. بدین‌ترتیب که سال 360 روز داشت (12 ماه 30 روزه) و هر شش سال یک بار برای هماهنگی فصل‌ها سال 13 ماه می‌شد.

بیشترین تغییرات و اصلاحات در حدود 2500 سال پیش، یعنی بعد از میلاد زرتشت و شکل‌گیری حکومت هخامنشی انجام شده است. این دگرگونی‌ها رفته‌رفته و در طی حدود 300 سال روی داد و در نهایت به شکل نهایی خودش در آمد و نتیجه اینکه نام ماه‌ها به نام ایزدان زرتشتی درآمده و نام ایزدان به روزهای ماه‌ها اضافه شد. در این گاه‌شمار هر روز نام خودش را داشت.

از کوشش‌ های همیشگی ایرانیان در عهد باستان، تنظیم سال‌شماری بوده که با تقویم تطبیقی و دوره رویدادهای کیهانی، حداکثر انطباق را داشته باشد. این کوشش منجر به ایجاد تقویم‌ها و گاه‌شمارهای بسیار متعدد و متنوعی شد که در نهایت با تدوین تقویم اعتدالی ایرانی با حداکثر دقت ممکن برای تطبیق تقویم قراردادی با تقویم طبیعی دست یافت که امروزه نیز این تقویم همچنان دقیق‌ترین تقویم تاریخ بشر شناخته می‌شود.

به جرات می‌توان گفت که هیچ ملتی به اندازه ایرانیان تا این اندازه به بررسی و پژوهش در تقویم شناسی نپرداخته باشند. بیشترین کتیبه‌های به دست آمده در زمینه نجوم و گاه‌شماری به دوران فرمانروایی هخامنشیان منسوب هستند.

مطالعات تاریخ ایران باستان نشان می‌دهد که انواع گاه‌شمار رسمی و محلی از روزگاران پیشین در ایران کهن معمول بوده است که از میان آنها فرس قدیم (فرس هخامنشی)، اوستایی قدیم و مجوس و مغان دارای اهمیت بیشتری بوده‌اند.

گاه‌شماری ایران باستان تألیف و گردآوری مهناز ایمانی،‌ در 168 صفحه مصور از سوي انتشارات سخن‌گستر مشهد منتشر شده است.


منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی