ميراث مكتوب - ترانه های محلی ایران عنوان کتابی، نوشته صادق همایونی است که از مجموعه «از ایران چه می دانم؟» به همت دفتر پژوهش های فرهنگی منتشر شده است.
کتاب ترانه های محلی ایران شامل سر فصل های متعددی از جمله ترانه و منشا آن، ویژگی های ترانه ها، گونه شناسی ترانه های محلی و ترانه در گسترۀ ایران فرهنگی است.
ترانه در ایران زمین، پیشینه ای کهن دارد، همزاد ایرانیان است و نشانه ها گواه از دیرینگی آنان در این سرزمین دارد. ترانه سرایی خصلتی است مشترک در میان ایرانیان و هر محل نیز برای خود ترانه هایی دارد که در جمع، ترانه های محلی را در این سرزمین پدید آوردند.
در پیش سخن کتاب می خوانیم: «خنیاگران و گوسانان، نوازندگان و بدیهه پردازان کهن، شاعران و ترانه سرایان و همه ادیبان این دیار در زبان دری نقش داشته اند و تاثیر تلفیق زبان جدید در دوره اسلامی در آن اندازه ای نبود که بتواند شو خنیایی کهن را بمیراند.»
این کتاب در چهار فصل «ترانه و منشأ آن»، «ویژگیهای ترانهها»، «گونه شناسی ترانه های محلی» و «ترانه در گستره ایران فرهنگی» نوشته شده است.
در فصل دوم این کتاب، «سادگی واژهها و اوزان»، «جلوه طبیعت و اقلیم در ترانهها»، «جلوهگاه ذوق و زیبایی شناسی مردم»، «صداقت، جسارت و بیپروایی در بیان»، «آمیختگی با آداب و رسوم و باورها»، «برخورداری از اندیشههای متنوع» و «برخورداری از اعتبار هنری شایان» از ویژگیهای ترانههای محلی عنوان شده است.
در این فصل همچنین در توضیحی درباره ویژگی «صداقت، جسارت و بیپروایی در بیان» آمده است: «سرایندگان ترانههای محلی چه زن و چه مرد، در ترانههای خود در پناه گمنامی و به دور از محدودیتها و بیواهمه از شحنه و عسس و محتسب، آنچه را که در دل داشتهاند، با نهایت بیپروایی و جسارت بر زبان آوردهاند؛ و نهانیترین مکنونات قلبی خود را با صراحت بیان داشتهاند و این بیپروایی گاه در زنان از مردان بسیار بیشتر است، چه زاده محیط و جامعهای هستند که هرگز آن چنان که شایسته و بایسته است، با آنها روبهرو نشدهاند و گاه نه تنها مورد بیمهری قرار گرفتهاند، بلکه ستمهای بیپایان نیز بر آنها روا میشده است.»
ترانه های محلی ایران با 128 صفحه، شمارگان 2000 نسخه و قیمت 5000 تومان از سوی دفتر پژوهشهای فرهنگی منتشر شده است.
اين كتاب در مرکز تامین و عرضه متون کهن ایرانی میراث مکتوب، برای علاقه مندان موجود است.