ميراث مكتوب - این مقال مروری دارد بر دو مجموعه از نامه های محمد علی حزین لاهیجی. مجموعه نخست که شامل یازده نامه است، بنا به اظهار کاتب، به نواب یحیی خان، صوبه دار لاهور نوشته شده است. این نامه ها در یک نسخه خطی تحت عنوان «رقعات شیخ محمد علی حزین» در کتابخانه خدابخش شهر پتنا نگهداری می‏شود.

از متن نامه ها پیداست که حزین آنها را در شهر لاهور قلمی کرده است. لازم به ذکر است که حزین سفر ناخواسته خود به هند را در دهم رمضان 1146 با کشتی آغاز کرد و در اول شوال همان سال به بندر تته وارد شد. کراهت سفر به دهلی، سبب اقامت حدوداً سه ساله او در خدا آباد و ملتان و لاهور شد و هنگامی که بالاجبار در 1149 عازم دهلی شد تنها یک سال در این شهر دوام آورد و بعد به قصد برگشت به ایران مجدداً راهی لاهور شد. حضور حزین در لاهور تا دیر زمانی، (حدود یک سال) به طول انجامید و او که برای بازگشت به وطن روزشماری می‏کرد، ناکام از نیل به مقصد، به دهلی برگشت. زمان اقامت مجدد حزین در لاهور یعنی سال 51 ـ 1150 هجری، مصادف شد با حمله نادر شاه به قندهار و پیشروی او به سمت لاهور. از این رو بخش عمده مضمون این نامه ها را اخبار مربوط به محاصره و تصرف قلعه قندهار و چگونگی مواجهه نادر شاه با افاغنه تشکیل می‏دهد.

حزین از ذکر نام افراد در نامه هایش اجتناب دارد، به ویژه سعی می‏کند از نادر شاه صریحاً نام نبرد و پیوسته با ضمیر «او» از وی یاد می‏کند. علت این کار، بیم او از لو رفتن نامه هایش بوده، چنانکه در یکی از نامه هایش می‏نویسد: «قاصد فقیر چهارم یوم قبل از قندهار رسیده، بعض مراسلات را رسانیده، چون در راه نوشتجات او را گرفته و مکرر او را تصدیعات داده بودند و همه مراسلات را مفتوح نموده، بعضی در میان نبود، از حال حقایق احوال معلوم گردید.»

از آنجا که شاعری جزو طبیعت حزین بود، به مناسبت یا بی‌مناسبت در جایجای این نامه ها ابیاتی از خودش و دیگران آورده که به نوبه خود خواندنی و قابل توجهند.

کاتب نامه ها نام خود را ذکر نکرده اما در پایان نسخه یادآور شده که نامه ها در بلده ناتور در سال 1799 میلادی (سال 1214 هجری یعنی سی و چهار سال پس از رحلت حزین) کتابت شده‏اند.

براي مطالعه ادامه اين مقاله اینجا كليك كنيد.