میراث مکتوب- سفارت نامه خوارزم- 148
«شب ششم شوال 1264 ق/ 1848 م محمدشاه قاجار پس از یک دوره بیماری در قصر محمدیه «از این سرای پر ملال به جنان جاوید شتافت» و سلطنت ایران را به فرزندش ناصرالدین میرزا که در مقام ولیعهدی در تبریز به سر می برد به ودیعت گذاشت.
خبر مرگ شاه به ولیعهد جوان هفده ساله در تبریز رسید و او در 14 شوال 1264 ق در همان شهر به سلطنت جلوس کرد (روضة الصفا 15/8401) . ناگزیر می بایستی از تبریز به تهران حرکت کند، اما پولی برای حرکت شاه جوان در بساط نبود، میرزا فضل الله نصیرالملک علی آبادی وزیر آذربایجان از عهده این مهم برنیامد، میرزا تقی خان وزیر نظام «مبلغی از زر و سیم از بازرگانان» تبریز وام گرفت و وسایل کار را از هر حیث فراهم آورده شاه را آبرومندانه به طرف تهران حرکت داد. در بین راه در اوجان در چمن توپچی ملقب به امیرنظام شد، و با ورود به تهران در شب تاجگذاری ناصرالدین شاه شب 22 ذی قعده 1264 ق. ملقب به امیرکبیر و اتابک اعظم و به سمت صدارت اعظمی تعیین و برقرار شد... . امیر در سیاست خارجی روش موازنه منفی در پیش گرفت و به هیچ یکی از دولت های آن روز چون روس و انگلیس، روی خوش نشان نمی داد، و هم چنین در فکر آن بود که مرزهای ایران را به دوره شاه عباس صفوی رسانده، تحکیم در مرزها به وجود آورد، و نمونه بارز آن فرستادن رضاقلی خان هدایت به سفارت خوارزم بود... .سفر هدایت بیش از سه ماه به طول انجامید و روزی که هدایت به تهران بازگشت دو روز بود که امیر از صدارت عزل شده بود... امیر می دانست هدایت به کجا رفته، چه باید می کرد، و کی باید می آمد، اما چه سود، حاصل آن سفر، به سفارش امیر سفارت نامه خوارزم بود که به دستور میرزا آقا خان تتمه ای در مذمت امیر بر آن افزوده شد که زینت بخش کتابخانه سلطنتی باشد...».
نخستین کسی که متوجه اهمیت سفرنامه هدایت شد، شارل شفر، خاورشناس فرانسوی بود. وی در سال 1820 م در پاریس متولد شد و در سال 1898 م یعنی سال سوم سلطنت مظفرالدین شاه در همان شهر درگذشت. از او آثار بسیاری به چاپ رسیده که از مهم ترین آنها Chrestomatie persane یعنی منتخبات ایرانی است که در سال های 1883 تا 1885 م. در پاریس چاپ شد.
آنچه خواندید منتخبی از پیشگفتار سفارت نامه خوارزم است که به قلم رضا قلی خان هدایت (1288 هـ.ق) و به تصحیح جمشید کیان فر در سال 1385، توسط مرکز پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است.
برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر می توانید اینجا کلیک کنید.

معرفی کتاب از زکیه بیات






دريافت فايل