Mar 28, 2023
یادداشتی از دکتر محسن جعفری مدهب؛
پس از کار عارف نوشاهی: چه کارها که باید بکنیم؟
میراث مکتوب - دکتر محسن جعفری مذهب با ارسال یادداشتی به مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب از انتشار «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» قدردانی و نکاتی را بیان کرده است.
دکتر جعفری مذهب در این یادداشت می نویسد:
همانگونه که پیشتر گفتم: «كار جناب دكتر نوشاهي يكي از اقدامات ضروري براي پژوهشهاي تاريخ چاپ فارسي در ايران بود كه بايد انجام ميشد و انجام شد. براي تاريخ چاپ ابتدا بايد ميدانستيم چه كتابهايي چاپ شده است كه اكنون ميدانيم.»
اگر پيشتر نمیتوانستیم فهرست مرحوم مشار را تبدیل به امکان پروژه ای بین المللی و همکارانه نماییم، اینک امکانات فنی کار مهیاست. اينك با پي قرار دادن كار عارف نوشاهي چه ميتوانيم و چه بايد بكنيم؟
الف: تنقیح و تکمیل جمعی کتاب
1: ابتدا باید نسخه منقح تری از «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» تهیه کنیم. اکنون ضرورتی در چاپ دوباره کتاب نیست، اما باید نمایه ای کامل تهیه و بعنوان ذیل (شايد هم جلد پنجم) منتشر گردد و يا در چاپ دوم به کتاب پیوست گردد.
2: میتوان نسخه الکترونیکی کتاب را بر سایت میراث مکتوب قرار داد (همچون نسخۀ الکترونیکی فهرست مشار بر سایت کتابخانۀ مجلس)
3: میتوان امکان تصحیح نادرستی های احتمالی را برای کتابداران و پژوهشگران فراهم آورد.
4: امکان پشتوانه مشاهداتی را فراهم آورد که کتابهایی که دیده شده با علامتی در کنار مشخص گردد.
5: امکان پشتوانه مراجعاتی را فراهم آورد. از کتابخانه های فارسی زبان در ایران و کتابخانه های بزرگ خواست، موجودی خود را مشخص کنند تا پژوهشگر بداند نزدیکترین کتابخانه دارای نسخه موجود کجاست.
ب: سوژه یابی و سوژه شناسی
بايد سوژه هاي پژوهشي درباره تاريخ چاپ فارسي استخراج و در اختيار پژوهشگران قرار گيرد:
الزامات نشر، ابزارها، منابع تهيه ادوات نشر، انديشه ها، تكنولوژيها، مشكلات، اقتصاد نشر، اطلاع رساني نشر، بازاريابي نشر، ورود كاغذ از كشورهاي اروپايي، دستگاههاي جنبي برش، پرس، صحافي، هنر و خط و نقش و ...، كاغذ و مركب و مهر و صحافي و ... .
پ: پژوهشهاي كاربردي و تخصصي
1: امكان يافتن مراجعه و دسترسي به خود كتابهاي چاپ شده در كتابخانه ها و امكان مطالعه تطبيقي كتابها. امكان بررسي كاغذ و واترمارك و مهر خشك؛ امكان بررسي تغييرات خط و فونت و مركب؛ و موارد هنري و فني ... .
2: امكان يافتن بررسي آزمايشگاهي و پژوهش در مواد فيزيكي و شيميايي كتابها.
3: تهيه انواع نقشه ها براي گستردگي چاپخانه ها در شبه قاره در سده ها و دهه هاي مختلف، و توليد اطلس چاپخانه هاي فارسي شبه قاره را كرد.
اميد كه مركز پژوهش ميراث مكتوب، آغازگر اين راه بزرگ باشد.
دکتر جعفری مذهب در این یادداشت می نویسد:
همانگونه که پیشتر گفتم: «كار جناب دكتر نوشاهي يكي از اقدامات ضروري براي پژوهشهاي تاريخ چاپ فارسي در ايران بود كه بايد انجام ميشد و انجام شد. براي تاريخ چاپ ابتدا بايد ميدانستيم چه كتابهايي چاپ شده است كه اكنون ميدانيم.»
اگر پيشتر نمیتوانستیم فهرست مرحوم مشار را تبدیل به امکان پروژه ای بین المللی و همکارانه نماییم، اینک امکانات فنی کار مهیاست. اينك با پي قرار دادن كار عارف نوشاهي چه ميتوانيم و چه بايد بكنيم؟
الف: تنقیح و تکمیل جمعی کتاب
1: ابتدا باید نسخه منقح تری از «کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره» تهیه کنیم. اکنون ضرورتی در چاپ دوباره کتاب نیست، اما باید نمایه ای کامل تهیه و بعنوان ذیل (شايد هم جلد پنجم) منتشر گردد و يا در چاپ دوم به کتاب پیوست گردد.
2: میتوان نسخه الکترونیکی کتاب را بر سایت میراث مکتوب قرار داد (همچون نسخۀ الکترونیکی فهرست مشار بر سایت کتابخانۀ مجلس)
3: میتوان امکان تصحیح نادرستی های احتمالی را برای کتابداران و پژوهشگران فراهم آورد.
4: امکان پشتوانه مشاهداتی را فراهم آورد که کتابهایی که دیده شده با علامتی در کنار مشخص گردد.
5: امکان پشتوانه مراجعاتی را فراهم آورد. از کتابخانه های فارسی زبان در ایران و کتابخانه های بزرگ خواست، موجودی خود را مشخص کنند تا پژوهشگر بداند نزدیکترین کتابخانه دارای نسخه موجود کجاست.
ب: سوژه یابی و سوژه شناسی
بايد سوژه هاي پژوهشي درباره تاريخ چاپ فارسي استخراج و در اختيار پژوهشگران قرار گيرد:
الزامات نشر، ابزارها، منابع تهيه ادوات نشر، انديشه ها، تكنولوژيها، مشكلات، اقتصاد نشر، اطلاع رساني نشر، بازاريابي نشر، ورود كاغذ از كشورهاي اروپايي، دستگاههاي جنبي برش، پرس، صحافي، هنر و خط و نقش و ...، كاغذ و مركب و مهر و صحافي و ... .
پ: پژوهشهاي كاربردي و تخصصي
1: امكان يافتن مراجعه و دسترسي به خود كتابهاي چاپ شده در كتابخانه ها و امكان مطالعه تطبيقي كتابها. امكان بررسي كاغذ و واترمارك و مهر خشك؛ امكان بررسي تغييرات خط و فونت و مركب؛ و موارد هنري و فني ... .
2: امكان يافتن بررسي آزمايشگاهي و پژوهش در مواد فيزيكي و شيميايي كتابها.
3: تهيه انواع نقشه ها براي گستردگي چاپخانه ها در شبه قاره در سده ها و دهه هاي مختلف، و توليد اطلس چاپخانه هاي فارسي شبه قاره را كرد.
اميد كه مركز پژوهش ميراث مكتوب، آغازگر اين راه بزرگ باشد.
خطیب شاهنامه
خطیبی میدانست هویت ایرانی با شاهنامه و زبان فارسی پیوند ذاتی دارند و برای حفظ زبان فارسی، هماره باید از فردوسی گفت و درباره شاهنامه نوشت.
افزودن دیدگاه جدید