ميراث مكتوب - محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (21 شعبان 1256- 18 شوال 1313) که برای اهل تحقیق در زمینه تاریخ و جغرافیا نامی آشنا است، در طول عمر پنجاه و هفت ساله خود توانست بیش از چهل جلد کتاب و چندین رساله بنویسد و مشوق دیگران در امر تالیف باشد. علاوه بر آثار متعددی که اعتمادالسلطنه از خود برجای نهاده است، مدیریت و سرپرستی سه روزنامه را هم به عهده داشت که از بهترین روزنامه های ایران بوده اند. این روزنامه ها عبارتند از: روزنامه ایران ( از 1288 تا زمان مرگ او)، روزنامه مریخ ( 1296 و 1297) و شرف ( از 1300 تا 1309).
درباره انتساب این آثار به اعتمادالسلطنه تشتت آراء وجود دارد. عده ای تمام این نوشته را تالیف خود او می دانند و عده ای هم معتقدند او اصلا سواد خواندن و نوشتن نداشته است. باید دانست که اکثر کتابها و رساله های او چاپ شده اند ـ البته در سال های دورـ و بعضی به صورت خطی باقی مانده اند. محدث برای تسهیل دستیابی محققان، سعی کرده مجموعه رسال های او را گردآوری و چاپ کند. این مجموعه شامل بیست و چهار رساله از رسائل اوست. مدون این اثر، در پاورقی به سال و محل چاپ رسالاتی که پیش تر به چاپ رسیده اند اشاره کرده و رسالات خطی را نیز به نسخه خطی ارجاع داده است. این رسالات بدین قرارند:
1. جغرافیای نور
2. جغرافیای قلعه نور
3. جغرافیای قدیم و جدید طالقان
4. جغرافیای جاجرود
5. مختصر جغرافیای نمارستاق
6. راه کجور
7. کلاردشت
8. جغرافیا و تاریخ دره لار
9. دوشان تپه
10. قیراط الماس فی ترجمه سلماس
11. تاریخ و جغرافیای ورامین (یا شکار مسیله)
12. قلعه ایرج ورامین
13. احوال بلوک مال امیر (مالمیر)
14. تتمه البیان فی تاریخ الافغان
15. سفرنامه طالقان
16. شرح بعضی منازل و سفر سواد کوه
17. رساله امیریه یا قواعد نظام
18. کلید استطاعت
19. تغییر وضع دارالخلافه ناصری
20. قانون تسهیل ساختن طرق و شوارع
21. تعیین حدود احترامات سفرا در ایران
22. شرح بیرق های دولت ایران
23. کاداستره یا رساله علویه
24. غضن مثمره در ترجمه ولتر
رسائل اعتماد السلطنه (شامل بیست و چهار رساله)؛ تدوین: میرهاشم محدث؛ تهران: انتشارات اطلاعات؛ چاپ اول: 1391؛ در قطع وزیری؛ 504 صفحه؛ به بهای 8500 تومان منتشر شده است.

معرفی کتاب از زکیه بیات