میراث مکتوب- میرزا اسماعیل‌خان دبیر تفرشی (1261ـ1322 ق.)، معروف به دبیر و ملقّب به فصیح الملک فرزند آقا میرزا محمدتقی است. او شاعر و مورخ دورۀ ناصری و مظفری بوده است. دبیر تفرشی که خود در دربار کارگزار دیوانی بوده، یکی از افراد شناخته شده در فن مادۀ تاریخ‌سازی در روزگار قاجار است، چندان که اعتماد السلطنه در مآثر الآثار، از او نام برده و مادۀ تاریخ او را در تاریخ سفر ناصرالدین شاه به فرنگ نقل کرده است.

فصیح الملک دارای تألیفاتی از جمله کتاب نخبة التواریخ فی مواد التاریخ است که در آن برخی از وقایع تاریخی از آغاز اسلام تا آخر سلطنت مظفرالدین شاه را با تأکید بر رجال‌شناسی گزارش کرده و سال جلوس، نصب، عزل، وفات پادشاهان، رجال دینی، سیاسی، فرهنگی و ... و همچنین تاریخ وقوع برخی از حوادث را به صورت ماده تاریخ بیان کرده است.

وی کتاب نخبة التواریخ را در دورۀ مظفرالدین شاه در هشت وجیزه پدید آورده است:

1. در بیان اجمال احوال و اعمار پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) و در ذکر اسامی خلفای بنی امیه و بنی عباس
2. در ذکر اسامی سلاطین آل بویه و طلوع و افول سلاطین صفویه
3. تاریخ بعضی از علمای متقدمین و معاصرین
4. در نصب و عزل بعضی از امراء و وزراء متعلق به ایام دولت قاجار
5. در تاریخ چند تن از حکما و شعراء متقدمین و معاصرین
6. در بیان بعضی از قضایاء اتفاقیه این زمان (قاجار)
7. در ذکر اخذ و طرد حروف مواد تواریخ
8. در بیان سهولت جمع ساختن حروف ماده تاریخ
9. در بخش خاتمه، فواید ماده تاریخ و اختصاص صحت ماده تاریخ آمده است.

این کتاب به طور مجمل به بعضی از وقایع تاریخی دورۀ قاجار و مشروطیت و نیز ذکر نام رجال، دانشوران و شعرای آن دوره، پرداخته و مکمّل کتاب‌هایی است که در موضوع مادّه تاریخ به تألیف درآمده است. این متن بر اساس سه نسخه موجود این رساله تصحیح گردیده و سعی شده متنی منقح و درست به مورخان و اندیشمندان ارائه شود.

نخبة التواریخ فی مواد التاریخ، تألیف اسماعیل بن محمدتقی دبیر تفرشی، تصحیح و تحقیق فاطمه بوجار، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی؛ 1398؛ 232 ص.