ميراث مكتوب - يكي از نفائس نسخه‌هاي كتابخانة آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي، دستنويسي به خطّ دانشمند نامي سده هفتم و هشتم هجري قطب‌الدّين محمود بن مسعود شيرازي (634 – 710 ق) است. اين مجموعه هم از اين ديدگاه كه به خط يكي از بزرگ‌ترين دانشمندان ايراني است و هم از ديدگاه مندرجاتي كه در آن ديده مي‌شود داراي اهميّت بسيار است و همين امر موجب شده كه تاكنون چند پژوهش بر پاية آن به انجام رسد.
از جمله استاد زنده‌ياد ايرج افشار يكي از آثار مندرج در اين مجموعه را تصحيح كرده و همراه با چاپ عكسي همان بخش از نسخه، توسّط انتشارات كتابخانة آيت‌الله العظمي مرعشي به چاپ رسانيده‌اند (با مشخّصات: اخبار مغولان در انبانة قطب، به كوشش ايرج افشار، قم، كتابخانة بزرگ حضرت آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي، 1389 خ). بخش ياد شده درواقع متني تاريخي دربارة وقايع اصلي دورة پادشاهي تني چند از ايلخانان معاصر قطب‌الدّين شيرازي است كه برخي – مانند فهرست‌نويس كتابخانة مرعشي- تأليف آن را از قطب‌الدّين شيرازي دانسته و يا دست ‌كم او را محرّر اين اثر دانسته‌اند. نزديكي وقايع اين متن با تاريخ كتابت آن توسّط قطب‌الدّين نيز تا حدودي اين نكته را تأييد مي‌كند. گفتني آنكه چاپِ ياد شده در نشرية گزارش ميراث (پياپي 38 [فروردين و ارديبهشت 1389]، صص 57 – 58) معرفي شده است.
شکل IMG.jpg
از ديگر پژوهش‌ هايي كه بر پايه اين نسخه به انجام رسيده مقالة آقاي جواد بشري با عنوان «اشعار فارسي در جنگ خطّ قطب‌الدّين شيرازي، نسخه‌اي بازمانده از كتابخانه ربع رشيدي» [مندرج در: نسخه‌پژوهي، دفتر دوم، صص 525 – 534] است كه به بررسي نسخة مورد گفتگو از دو ديدگاه ياد شده در عنوان مقاله -يعني شعرهاي فارسي نسخه و تعلّق نسخه به كتابخانة ربع رشيدي- اختصاص يافته است.
همچنين خانم دكتر زابينه اشميتكه و آقاي رضا پورجوادي در سال 2007 م مقاله‌اي به زبان انگليسي دربارة مندرجات اين مجموعه در مجلّة Studia Iranica منتشر كردند.
كاري كه به تازگي دربارة اين نسخه به انجام رسيده، چاپ عكسي تمامي نسخه از سوي كتابخانه آيت‌الله العظمي مرعشي است كه به تازگي راهي بازار نشر شده است. كاري كه موجب مي‌شود تا تمامي اين مجموعة ارزشمند در دسترس پژوهشگران نهاده شود.
در آغاز اين چاپ، مقدّمه‌اي به زبان فارسي از آقاي دكتر مرعشي درج شده كه عمدتاً به زندگي و آثار قطب‌الدّين شيرازي اختصاص يافته و بخش پاياني آن شامل معرّفي آثار مندرج در مجموعه است.
در بخش پايانيِ چاپ عكسي نيز مقدّمه‌اي به زبان انگليسي دربارة قطب‌الدّين و بويژه مجموعة خط قطب‌الدّين، به قلم خانم اشميتكه و آقاي پورجوادي درج شده است.
نكته‌اي فنّي كه به عنوان نقصي در چاپ كنوني ديده مي‌شود آنكه ارجاعات مقالة انگليسي همه جا به شمارة برگه‌هاي نسخه است امّا در چاپ عكسي نسخه هيچ شمارة برگه‌اي ديده نمي‌شود. از سويي صفحه‌شمارِ متن چاپي نيز بصورت پيوسته ثبت شده و لذا صفحة آغازينِ نسخه كه قاعدتاً مي‌بايست شماره 1 مي‌خورد با شمارة 27 آغاز شده است.
نكته ديگر آنكه گويا متنِ نسخه از روي ميكروفيلمِ آن به چاپ رسيده است. اي كاش همانند اخبار مغولان در انبانة قطب تصوير رنگي اين نسخه به چاپ رسانيده مي‌شد؛ چرا كه چنين مجموعه‌اي، بي‌گمان ارزش چاپي نفيس را دارا هست. با اينحال با توجّه به اينكه اين نسخه داراي آرايه‌ هاي تزئيني نيست و عمدتاً نوشته‌هاي آن است كه مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد لذا اين ايراد را نمي‌توان ايرادي اساسي بر چاپ نسخه به شمار آورد.
بايد از كتابخانة بزرگ حضرت آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي سپاسگزار بود كه هم به خريد و گردآوري اينگونه نسخه‌ها پرداخته و هم زمينه را براي چاپ‌هاي گوناگون آن‌ها –از جمله چاپ عكسي- فراهم مي‌آورد.
گفتني اينكه نسخة مورد گفتگوي ما به مناسبت «همايش بررسي آثار و احوال حكيم قطب‌الدّين شيرازي، آذرماه 1391 - شيراز» منتشر شده است.
مجموعه قطب‌الدين شيرازي (چاپ عكسي نسخه 12867 كتابخانة آيت‌الله مرعشي، مورّخ 685 ق)، زير نظر و با پيشگفتار فارسي سيّدمحمود مرعشي نجفي و گزارش انگليسي پروفسور زابينه اشميتكه و دكتر رضا پورجوادي، قم، كتابخانة بزرگ حضرت آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي، 1391 خ.